بعد از آنی که روایات ونصوصی که از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم نقل شده اند وبر امامت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف دلالت دارند را بیان کردیم، باید نصوص و روایاتی که از اهل بیت عصمت وطهارت علیهم السلام نقل شده است که بر امامت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف دلالت دارند را بیان کنیم.
مقالات مرتبط
نصوص پیامبر (صلی الله علیه و آله)
البته نکته ای ک در مقاله قبل ذکر کردیم اینجا نیز قابل توجه است وآن اینکه چون روایاتی که از اهل بیت علیهم السلام در این موضوع نقل شده اند زیاد هستند، امکان اینکه همه روایات را نقل کنیم وجود ندارد. لذا به ذکر برخی از روایات این موضوع میپردازیم.
از امیرالمومنین علیه السلام نقل شده است:« للقائم منا غيبة أمدها طويل كأني بالشيعة يجولون جولان النعم في غيبته يطلبون المرعى فلا يجدونه ألا فمن ثبت منهم على دينه لم يقس قلبه لطول أمد غيبة إمامه فهو معي في درجتي يوم القيامة.»
قائم ما غیبت طولانی مدتی دارد. انگار شیعه را میبینم که مانند چهارپایان که به دنبال چراگاه هستند، در غیبت او سردرگم هستند. آگاه باشید که هر کس از شیعه در غیبت ایشان بر دین خود ثابت قدم باشد به خاطر طولانی شدن غیبت امامش، قلبش سخت و قسی نمیشود وهمچین کسی با من در درجه من در قیامت است.[1]
در روایتی دیگر امیرالمومنین علیه السلام خطاب به امام حسین علیه السلام میفرمایند:« التاسع من ولدك ياحسين هو القائم بالحق المظهر للدين الباسط للعدل.»
ای حسین، نهمین از فرزندان تو همان قائم به حق است که باعث روشن شدن دین و گستراننده عدل است.[2]
در روایتی از حارث همدانی نقل شده است که نزد امیرالمومنین علیه السلام بودیم ووقتی امام حسن علیه السلام بر ایشان وارد میشد« ایشان میفرمودند: سلام بر تو ای پسر رسول خدا. اما وقتی امام حسین علیه السلام بر ایشان وارد میشدند ایشان میفرمودند: سلام بر تو ای پدر پسر بهترین زنان. از او پرسیدیم که چرا بین ایندو فرق میگذاری و مقصودت از پسر بهترین زنان کیست؟
امیرالمومنین علیه السلام فرمودند:« ذاك الفقيد الطريد الشريد محمد بن الحسن بن علي بن محمد بن علي بن موسى بن جعفر بن محمد بن علي بن الحسين هذا و وضع يده على رأس الحسين» او تنها ورانده شده است. او محمد پسر حسن پسر علی پسر محمد پسر علی پسر موسی پسر جعفر پسر محمد پسر علی پسر حسین است ووقتی اسم امام حسین را آوردند، دستشان را بر سر امام حسین علیه السلام گذاشتند.[3]
در روایتی دیگر از امیرالمومنین علیه السلام نقل شده است:« صاحب هذا الامر من ولدي هو الذي يقال مات هلك لا بل في أي واد سلك.» صاحب این امر وامامت از فرزندان من است وآن همانی است که مردم درباره او میگویند او مرده وهلاک شده. بلکه میگویند: نمیدانیم در کدام بیابان مانده است.[4]
ابوسعید نقل میکند زمانی که امام حسن علیه السلام با معاویه صلح کرد، مردم بر ایشان وارد شدند وبرخی ایشان را ملامت کردند. به همین خاطر ایشان فرمودند:« وای بر شما، قسم به خدا کاری که کردم برای شیعیانم از زمین وآنچه آفتاب بر آن تابیده بهتر است... آیا نمیدانید که من امام مفترض الطاعه هستم؟ ... آیا نمیدانید که تمامی ما امامان در زمانی هستیم که بیعت یک طاغوت به اجبار بر ما قرار داده میشود مگر قائم که عیسی بن عمران پشت او نماز میخواند ...»[5]
از امام حسین علیه السلام نقل شده است که ایشان فرمودند:« في التاسع من ولدي سنة من يوسف وسنة من موسى بن عمران وهو قائمنا أهل البيت يصلح الله تبارك وتعالى أمره في ليلة واحدة.» در نهمین از فرزندان من سنتی از یوسف وسنتی از موسی بن عمران هست واو قائم ما اهل بیت است که خداوند امر او را در یک شب اصلاح میکند.»[6]
عبدالله بن شریک میگوید از امام حسین علیه السلام شنیدم:« قائم هذه الامة هو التاسع من ولدي وهو صاحب الغيبة وهو الذي يقسم ميراثه وهو حي.» قائم این امت همان نهمین از فرزندان من است واو دارای غیبت است واو کسی است که میراثش را در حالی که زنده است تقسیم میکند.»[7]
ابوحمزه ثمالی از امام سجاد علیه السلام نقل میکند:« امامت در نسل حسین بن علی است وغائب ما غیبتی دارد که اکثر کسانی که به امامت او قائل بودند، از این اعتقاد برمیگردند مگر آنها که یقینشان قوی باشد.»[8]
سعید بن جبیر از امام زین العابدین علیه السلام نقل میکند:« القائم منا تخفى ولادته على الناس حتى يقولوا لم يولد بعد ليخرج حين يخرج وليس لاحد في عنقه بيعة. ولادت قائم ما بر مردم مخفی میشود تا اینکه مردم میگویند او اصلا هنوز متولد نشده است. تا آنکه وقتی ظهور میکند، بیعت هیچکس بر گردن او نباشد.»[9]
ابو الجارود از امام باقر علیه السلام نقل میکند:« ای اباالجارود اگر زمانی مردم گقفتند که قائم مرده است یا در بیابانی گم گشته است ودیگر نمی آید، در آن زمان امید داشته باشید که او ظهور کند. وقتی که ظهور کرد به سمت او بروید حتد اگر بر روی یخ سینه خیز بروید.»[10]
ابوحمزه ثمالی از امام باقر علیه السلام نقل میکند که ایشان فرمودند:« محبوبترین افرا نزد خداوند وعالمترین آنها ومهربانترین آنها محمد وامامان از نسل او هستند. فان أصبحتم يوما لاترون منهم أحدا فاستعينوا بالله وانظروا السنة التي كنتم عليها فاتبعوها وأحبوا من كنتم تحبون وأبغضوا من كنتم تبغضون فما أسرع مايأتيكم الفرج. و اگر در روزی دیدید که از این امامان کسی را نمیبیند، پس از خدا کمک بخواهید وبر همان دینی که بودید بمانید تا خداوند فرج را بر شما نازل کند.»[11]
ام هانی از امام باقر علیه السلام درباره آیه (فلا اقسم بالخنس الجوار الكنس) میپرسد. ایشان میفرمایند:« منظور مهدی است که در آخر الزمان ظهور میکند و غیبتی دارد که در آن اقوامی گمراه واقوامی هدایت میشوند. پس خشا به حال تو اگر او را درک کردی.»[12]
حنان بن سدیر از امام صادق علیه السلام نقل میکند:« إن للقائم منا غيبة يطول أمدها.» قائم ما غیبتی دارد که به طول می انجامد. حانا میپرسد که چرا غیبت طولانی میشود؟ حضرت میفرمایند: زیرا خداوند سنن انبیا را میخواهد در او اجرا کند.»[13]
صفوان بن مهران از امام صادق علیه السلام نقل میکند که ایشان فرمودند:« من أقر بجميع الائمة وجحد المهدي كان كمن أقر بجميع الانبياء وجحد محمدا نبوته.» کسی که به امامت تمامی امامان اقرار کند اما امامت مهدی را انکار کند مانند کسی است که نبوت پیامبران را انکار کند اما نبوت حضرت محمد را انکار کند.»
مفضل بن عمر از امام صادق علیه السلام درباره امام بعد از ایشان میپرسد. ایشان میفرمایند:« ای مفضل، امام بعد از من پسرم موسی است ودر آخر محمد بن حسن بن علی بن محمد بن موسی است.»[14]
از امام کاظم علیه السلام نقل شده است:« صاحب امر امامت در آخر الزمان غیبتی دارد که غالب قائلین به امامتش از او برمیگردند. زیرا این امتحانی است که خداوند مردم را با آن امتحان میکند.»[15]
محمد بن زیاد از امام کاظم علیه السلام درباره آیه (وأسبغ عليكم نعمه ظاهرة وباطنة) میپرسد. ایشان میفرمایند:« مراد از نعمت غایب، امام غایب است. او امام دوازدهم از ماست که غیبت طولانی میکند وخداوند هر سختی را بر او آسان میکند.»[16]
علی بن جعفر از امام کاظم درباره آیه (قل أرأيتم إن أصبح ماؤكم غورا فمن يأتيكم بماء معين) میپرسد وحضرت میفرمایند:« إذا فقدتم إمامكم فلم تروه فماذا تصنعون. زمانی که امامتان را از دست میدهید ودیگر او را نمیبینید چه میکنید؟»[17]
حسن بن فضال از دپدرش از امام رضا علیه السلام نقل میکند:« من شیعیان را میبینم که هنگامی که سومین امام از نسل من را از دست میدهند، (برای یافتن امام بعدی)، مانند گوسفندان که دنبال چرا میگردند دنبال ایشان میگردند اما ایشان را نمیابند. لان إمامهم يغيب عنهم زیرا امام آنها از آنها غایب میشود.»[18]
ایوب بن نوح به امام رضا علیه السلام میگوید:« ما امید داریم که شما صاحب الامر باشید. امام رضا علیه السلام فرمودند: از ما کسی نیست مگر اینکه او را به شهادت میرسانند تا اینکه خداون مردی را مبعوث میکند که ولادتش مخفی است ونسبش مخفی نیست.»[19]
احمد بن زکریا از امام رضا علیه السلام نقل میکند:« شما شیعه به بلای سختی مبتلا میشوید. حتی بچگان شما نیز به این بلا مبتلا میشوند. تا آنجا که مردم میگویند: امامی وجود ندارد و او مرده است ودیگر امامی وجود ندارد در حالی که اینگونه نیست.»[20]
از عبدالعظیم حسنی از امام جواد علیه السلام از قائم میپرسد که او کیست؟ ایشان میفرمایند:« إن القائم منا هو المهدي الذي يجب أن ينتظر في غيبته ويطاع في ظهوره وهو الثالث من ولدي.» قائم از ما همان مهدی است که واجب است در غیبتش منتظر ماند و در هنگام ظهورش واجب است اطاعت شود و او سومین امام از فرزندان من است.»[21]
از امام جواد علیه السلام نقل شده است:« اگر فرزندم علی (امام هادی) از دنیا رود، نوری دیگر می آید (امام عسکری) وبعد از آن نور دیگری مخفی میشود (حضرت حجت). پس وای بر مرتابین وکافران در آن زمان.»[22]
ابوهاشم جعفری از امام هادی علیه السلام نقل میکند:« خلف وامام بعد از من پسرم حسن است. اما حال شما در امام بعد از او چگونه خواهد بود؟ زیرا شما او را نمیبیند و اسم او را نمیتوانید بیاورید. بلکه بگویدد : الحجة من آل محمد.»[23]
اسحاق بن ایوب از امام هادی علیه السلام نقل میکند:« صاحب این امر کسی است که مردم درباره او میگویند که او اصلا متولد نشده است.»[24]
موسی بن جعفر بغدادی نقل میکند از امام حسن عسکری علیه السلام شنیدم که فرمودند:« میبینم که در جانشین بعد از من اختلاف میکیند.
«أما إن المقر بالائمة بعد رسول الله المنكر لولدي كمن أقر بجميع أنبياء الله ورسله ثم أنكر نبوة محمد رسول الله والمنكر لرسول الله كمن أنكر جميع الانبياء لان طاعة آخرنا كطاعة أولنا والمنكر لآخرنا كالمنكر لاولنا أما إن لولدي غيبة يرتاب فيها الناس إلا من عصمه الله عزوجل.»
آگاه باشید که کسی که به امامان بعد از پیامبر اقرار واعتقاد داشته باشد اما امامت پسرم را انکار کند، مانند کسی است که به نبوت تمامی پیامبران الهی اقرار دارد اما نبوت پیامبر اسلام را انکار کند. ومنکر رسول خدا مانند کسی است که نبوت تمامی انبیا را انکار کرده است. زیرا اطاعت آخرین ما مانند اطاعت اولین ماست وانکار آخرین ما مانند انکار اولین ماست. آگاه باشید که پسرم غیبتی میکند که مردم در آن به شک می افتند مگر کسی که خداوند او را حفظ کند.»[25]
در روایتی از علان نقل شده که زمانی که همسر امام عسکری علیه السلام حامله شدند، ایشان فرمودند:« ستحملين ذكرا و اسمه م ح م د وهو القائم من بعدي. تو به پسر حامله ای واسم او محمد است واو همان قائم بعد از من است.»[26]
احمد بن اسحاق از امام عسکری علیه السلام نقل میکند که ایشان فرمودند:« الحمد لله الذي لم يخرجني من الدنيا حتى أراني الخلف من بعدي أشبه الناس برسول الله خلقا وخلقا يحفظه الله تبارك وتعالى في غيبته ثم يظهره فيملا الارض عدلا وقسطا كما ملئت جورا وظلما. خدا را شکر که مرا از این دنیا خارج نکرد تا آنکه جانشین مرا به من نشان داد که شبیه ترین مردم از نظر سیما واخلاق به رسول خداست. خدا او را در غیبتش حفظ میکند وسپس او را ظاهر میکند وزمین را پر از عدل و داد میکند مانند آنکه پر از ظلم و جور شده است.»[27]
همانطور که در روایات متعدد از ائمه معصومین علیهم السلام مشاهده شد، ایشان به روشنی به موضوع امامت امام زمان (عج) اشاره کرده و ویژگی‌های منحصر به فرد ایشان را بیان نموده‌اند. برخی از مهم‌ترین نکات قابل استخراج از این روایات عبارتند از:
غیبت طولانی: تمام ائمه معصومین بر غیبت طولانی امام زمان (عج) تأکید داشته و این غیبت را امتحانی بزرگ برای شیعیان دانسته‌اند.
برتری و فضیلت: ائمه معصومین بر برتری و فضیلت امام زمان (عج) نسبت به سایر امامان تأکید داشته و ایشان را قائم به حق و مظهر عدالت دانسته‌اند.
ویژگی‌های منحصر به فرد: روایات به ویژگی‌هایی همچون شباهت ظاهری و باطنی امام زمان (عج) به پیامبر اکرم (ص)، ظهور ایشان در آخر الزمان و پر کردن زمین از عدل و داد اشاره کرده‌اند.
اهمیت اعتقاد به امامت: ائمه معصومین بر اهمیت اعتقاد به امامت امام زمان (عج) تأکید فراوان داشته و آن را معیاری برای ایمان شیعه دانسته‌اند.
پیامدهای انکار امامت: روایات به وضوح بیان کرده‌اند که انکار امامت امام زمان (عج) همانند انکار نبوت پیامبر اکرم (ص) است و عواقب بسیار وخیمی در پی خواهد داشت.
مجموعه روایات اهل بیت علیهم السلام به روشنی دلالت بر امامت امام زمان (عج) دارد و این مسئله یکی از اصول اعتقادی شیعه است. اعتقاد به امامت امام زمان (عج) نه تنها به زندگی شیعه معنا و جهت می‌دهد، بلکه باعث تقویت امید به آینده و پیروزی حق بر باطل میشود.
[1] بحار الانوار، ج51، ص109
[2] بحار الانوار، ج51، ص110
[3] بحار الانوار، ج51، ص110
[4] بحار الانوار، ج51، ص111
[5] بحار الانوار، ج51، ص132
[6] بحار الانوار، ج51، ص133
[7] بحار الانوار، ج51، ص133
[8] بحار الانوار، ج51، ص134
[9] بحار الانوار، ج51، ص135
[10] بحار الانوار، ج51، ص136
[11] بحار الانوار، ج51، ص136
[12] بحار الانوار، ج51، ص137
[13] بحار الانوار، ج51، ص142
[14] بحار الانوار، ج51، ص144
[15] بحار الانوار، ج51، ص150
[16] بحار الانوار، ج51، ص150
[17] بحار الانوار، ج51، ص151
[18] بحار الانوار، ج51، ص152
[19] بحار الانوار، ج51، ص155
[20] بحار الانوار، ج51، ص155
[21] بحار الانوار، ج51، ص156
[22] بحار الانوار، ج51، ص157
[23] بحار الانوار، ج51، ص159
[24] بحار الانوار، ج51، ص159
[25] بحار الانوار، ج51، ص160
[26] بحار الانوار، ج51، ص161
[27] بحار الانوار، ج51، ص161
