مهدی موعود از نسل امام حسن (ع)؟ - 3 روایت + نقد

در مطالب قبل ثابت شد که امام زمان از نسل امام حسین (علیه السلام) می باشد. احادیث شیعه در این مورد از حد تواتر خارج است. هیچ کس شک دراین مطلب ندارد.

مقالات مرتبط: امام زمان از نسل پیامبر، حضرت علی و حضرت زهرا (علیهم السلام) - امام زمان از نسل امام حسین (علیه السلام است -  آیا امام زمان از نسل عباس است؟

اما بعضی نقل ها در کتب اهل سنت، حاکی از این است که مهدی موعود از نسل امام حسن مجتبی (علیه السلام) می باشد. 

در این مطلب این روایات را نقل و بررسی می کنیم. اما به طور خلاصه اینجا می گوییم که این روایات یا اشتباه نوشتاری و یا جعل با هدف گمراهی هستند.

روایت اول: سنن ابن داوود

مهم ترین و قدیمی ترین روایت، نقل ابن داوود از حضرت علی (علیه السلام) می باشد.

قَالَ أَبُو دَاوُدَ: حُدِّثْتُ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْمُغِيرَةِ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ أَبِي قَيْسٍ، عَنْ شُعَيْبِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ، قَالَ: قَالَ عَلِيٌّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، وَنَظَرَ إِلَى ابْنِهِ الْحَسَنِ، فَقَالَ: «إِنَّ ابْنِي هَذَا سَيِّدٌ كَمَا سَمَّاهُ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَسَيَخْرُجُ مِنْ صُلْبِهِ رَجُلٌ يُسَمَّى بِاسْمِ نَبِيِّكُمْ، يُشْبِهُهُ فِي الْخُلُقِ، وَلَا يُشْبِهُهُ فِي الْخَلْقِ - ثُمَّ ذَكَرَ قِصَّةً - يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا»[1]

علی (رضی الله عنه) نگاه به فرزندش امام حسن کرد و فرمود: همانا پسرم، آقا و سرور است همانطور که پیامبر صلی الله علیه فرمود. در آینده مردی از نسل او می باشد که هم‌نام پیامبر شما می باشد. در اخلاق شبیه اوست و سپس قصه فراگیری عدالت در روی زمین را فرمود.

همانطور که از این نقل مشخص است؛ امیر المؤمنین (علیه السلام) مهدی موعود را از نسل فرزند ارشدش، امام حسن (علیه السلام) می داند. اما آیا این مطلب صحیح است؟

احتمالات و اشکالات نقل ابی داوود

2 احتمال وجود دارد:

• اشتباه نوشتاری: تصحیف شدن در نسخه های قدیمی، امری طبیعی است. تبدیل شدن لفظ «حسین» به «حسن» احتمال معقولی است. شواهد محکمی هم دارد.

در کتبی که این روایت را از ابی داوود نقل کرده اند با لفظ حسین نیز موجود است. یعنی این مطلب از اختلاف نسخه های کتاب او ناشی می شود.

شاهد اول: ابن جزری همین روایت را از ابی داوود با لفظ «حسین» نقل می کند. در نهایت هم اذعان می کند که قول صحیح، نسل امام حسین (علیه السلام) است.[2]

شاهد دوم: قندوزی حنفی نیز، روایت را با لفظ «حسین» ذکر می کنند. سپس می گوید ابی داوود هم همینطور نقل کرده ولی داستان فراگیری عدل و داد را ذکر نکرده است.[3]

احتمال اشتباه نوشتاری، به وسیله این دو شاهد تقویت می شود. همانطور که بر اهل تحقیق روشن است؛ تصحیف در کتب و اختلاف نسخ، امری شایع است.

• روایت تحریف شده است!

اگر قبول کنیم که ابی داوود، روایت را با لفظ «حسن» نقل کرده است؛ چند اشکال به روایت می شود و احتمال جعلی بودن تقویت می شود.

1. اشکال سندی: ابی اسحاق، روایت مستقیم از امیرالمؤمنین ندارد. بقیه افراد سند هم اشکال هایی دارند.[4]

2. همین روایت در کتب شیعه با لفظ حسین آمده است: مانند غیبت طوسی و  نعمانی[5]

احتمالاً دلیل اصلی طرح چنین شبهاتی این است که مخالفان مهدویت به طور مستقیم نمی‌توانند امکان ظهور منجی عالم را انکار کنند. لذا برای تضعیف باور شیعیان به امامت حضرت مهدی (عج)، تلاش می‌کنند تا نسبت ایشان را با ائمه معصومین (ع) قطع کنند. 

از آنجا که شیعیان معتقدند که تمامی امامان دوازده‌گانه از نسل امام حسین (ع) هستند، مخالفان با ارائه روایاتی که امام حسن (ع) را جد حضرت مهدی (ع) معرفی می‌کنند، درصددند تا نسب شریف آن حضرت را دستکاری کرده و از این طریق، ایشان را از دایره امامت خارج سازند. این در حالی است که تمامی روایات معتبر شیعی، بر نسب شریف حضرت مهدی (ع) از نسل امام حسین (ع) دلالت دارند.

روایت دوم: الفتن

روایتی که مروزی نقل می کند؛ در واقع همان روایت ابی داوود است؛ ولی عبارت کمی تغییر کرده است.

علی (رضی الله عنه): سمى النبي صلى الله عليه وسلم الحسن سيدا وسيخرج من صلبه رجلا اسمه اسم نبيكم يملأ الأرض عدلا كما ملئت جورا.[6]

پیامبر (صلی الله علیه) حسن، را سید نامید؛ و به زودی از نسل او مردی پدید می آید که هم نام پیامبر است و عدل را در زمین فراگیر می کند.

بررسی روایت

در همین کتاب، روایتی از ابن عیاش نقل کرده:

علی بن ابی طالب فرمود: فرزندی از «ولد حسين» پدید می آید. هم نام پیامبر می باشد و به وسیله قیامش، مردم آسمان و زمین خوشنود می شوند.[7]

همانطور که معلوم است؛ در خود این کتاب دو روایت متعارض نقل شده است. علاوه بر اینکه روایت اول همان روایت ابی داوود است که اشکالاتش ثابت شد.

روایت سوم: لحظات آخر پیامبر

قضیه ای در اواخر عمر پیامبر رخ می دهد که در کتب شیعه و اهل سنت ذکر شده است. حضرت زهرا (سلام الله علیها) هنگام بیماری پیامبر وارد بر ایشان می شوند و پیامبر مطالبی را به ایشان می فرمایند. از جمله مطالب خبر دادن به مهدی موعود است.

در این نقل پیامبر خبر می دهند که خداوند به ما 7 خصلت مخصوص عطا کرده؛ یکی از آنها این است که مهدی از ما اهل بیت است.

قسمتی که پیامبر نسب مهدی موعود را ذکر می کنند به 2 صورت نقل شده است:

نقل اهل سنت

قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه‌[و آله‌] و سلّم يولد منهما-يعني: الحسن و الحسين-مهديّ هذه الامّة.[8]

در این نقل پیامبر (صلی الله علیه وآله) می فرمایند که مهدی از نسل امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) است.

روایت شیعه

وَ مِنَّا وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ مَهْدِيُّ هَذِهِ الْأُمَّة[9]

در این نقل نسب امام زمان به تمام اهل بیت نسبت داده شده است. 

البته در یک نسخه از کتاب سلیم، شبیه نقل اهل سنت می باشد.

بررسی روایت

اولا، باید گفت که این روایت ثابت نمی کند که نسب مهدی موعود از لحاظ پدری به امام حسن می رسد. 

دوما، اینجا مرحوم آیت الله صافی این نقل را توجیه می کنند. زیرا مادر امام باقر (علیه السلام) فرزند امام حسن (علیه السلام) می باشد؛ پس پیامبر خبر می داده اند که مهدی  از پدر به امام حسین و از مادر به امام حسن (علیهما السلام) می رسند.[10]

سوما، در نقل سلیم که کامل ترین نقل این روایت است؛ بعد از اینکه پیامبر به تک تک ائمه (علیهم السلام) اشاره می کنند؛ می فرمایند: 

وَ بَعْدَ الْأَوْصِيَاءِ مِنْ وُلْدِ ابْنِي هَذَا وَ أَشَارَ رَسُولُ اللَّهِ ص [بِيَدِهِ‏] إِلَى الْحُسَيْنِ ع‏ مِنْهُمُ الْمَهْدِي‏

اشاره به امام حسین (علیه السلام) می کنند و می فرمایند: جانشینانم که مهدی نیز از آنهاست از نسل اوست.

این مطلب نشان دهنده این است که پیامبر در ادامه نقل به صراحت نسب پدری امام زمان (علیه السلام) را مشخص کرده اند.

شاید بتوان روایات گذشته را نیز با این مطالب توجیه کرد.

نتیجه گیری: 

شبهه: امام زمان از نسل امام حسن (علیه السلام) است. 3 روایت در این زمینه نقل شد.

بررسی روایات:

• روایت اول، با شواهدی که وجود دارد؛ احتمالا تصحیف شده و یا برخی با نیت گمراهی، متن را تغییر داده اند.

• روایت دوم، همان روایت اول، با تفاوت لفظی است. علاوه بر اینکه در همان کتاب نقل امام حسین (علیه السلام) نیز وجود دارد.

• روایت سوم در نهایت این مطلب را اثبات می‌کند که مهدی موعود به واسطه مادر امام باقر (علیه‌السلام) که دختر امام حسن بودند؛ از نسل امام حسن (علیه‌السلام) به شمار می‌آید.