برتری بعضی از اشخاص بر بعض دیگر در امور مختلف مادی و معنوی از اموری است که بر هیچ شخصی مخفی نیست. خداوند سبحان نیز در این باره میفرمایند:﴿ انظُرْ كَيْفَ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ ﴾[1] ببینید چگونه بعضی از مردم را بر بعض دیگر برتری دادیم.
این برتری بین انبیاء نیز وجود دارد. زیرا خداوند در قرآن میفرماید:﴿ تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن كَلَّمَ اللَّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ﴾ [2]. برخى از آن پيامبران را بر برخى ديگر برترى بخشيديم از آنان كسى بود كه خدا با او سخن گفت و درجات بعضى از آنان را بالا برد و به عيسى پسر مريم دلايل آشكار داديم و او را به وسيله روح القدس تاييد كرديم.
اما سوال مهم این است که آیا در بین امامان نیز برتری وجود دارد وآیا صحیح است که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، برتر از بقیه امامان هستند؟
برای جواب دادن به این سوال باید به روایاتی که از اهل بیت در این باره به ما رسیده مراجعه کرده واگر اختلافی در این موضوع در روایات وجود دارد، ببینیم که آیا میشود بین این روایات جمع کرد یا خیر؟
مقالات مرتبط:
روایاتی از اهل بیت علیهم السلام نقل شده است که بر برتری امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بر باقی امامان دلالت دارد که به برخی از آنها اشاره میکنیم.
ابوبصیر از امام صادق علیه السلام نقل میکند که پیامبر خدا صلی الله علیه وآله فرمودند:« خداوند عز و جل از هر چيز، چيزى را برگزيد: از زمين، مكّه را برگزيد و از مكّه، مسجد الحرام را و از مسجد الحرام، جاى كعبه را؛ از چارپايان، ماده‌ها را و از گلّه، ميش را؛ از روزها، روز جمعه را و از ماه‌ها، ماه رمضان را و از شب‌ها، شب قدر را؛ از مردم، بنى هاشم را و از بنى هاشم، من و على را و از [نسل] من و على، حسن و حسين را و آنها را تا دوازده امام از نسل حسين كامل مى‌كند كه تاسِعُهُم باطِنُهُم، وهُوَ ظاهِرُهُم، وهُوَ أفضَلُهُم، وهُوَ قائِمُهُم نهمين آنان از نسل حسين، باطن و ظاهر آنها و برترينِ ايشان است و او قائم ايشان است »[3].
ابوبصیر از امام صادق علیه السلام نقل میکند:« يَكونُ مِنّا تِسعَةٌ بَعدَ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ، تاسِعُهُم قائِمُهُم، وهُوَ أفضَلُهُم. نُه نفر از ما پس از حسين بن على هستند كه نهمين ايشان، قائم و برترين آنهاست »[4].
سلمان روایت میکند که با پیامبر اکرم بودیم وامام حسین روی پای مبارک ایشان نشسته بود که پیامبر فرمودند:« ای ابوعبدالله، تو بزرگی از بزرگانی وتو امامی وپسر امامی وبرادر امامی وپدر ائمه نهگانه هستی که تاسعهم قائمهم إمامهم أعلمهم أحكمهم أفضلهم نهمین آنها قائم آنها وامام آنها وعالم ترین آنها وحکیم ترین آنها وبرترین آنهاست »[5].
نکته مهم در این روایات این است که برتری امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را نسبت به امامان بعد از امام حسین علیه السلام بیان میکند.
در دسته ای از روایات به برتریت امیرالمومنین علیه السلام نسبت به بقیه امامان تصریح شده است. مانند روایت امام رضا از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله:« الحسن والحسين خير أهل الأرض بعدي ، وبعد أبيهما. امام حسن وامام حسین، بهترین اهل زمین هستند بعد از من، وبعد از پدرشان.»[6]
و روایت امام باقر علیه السلام:« علي أولنا ، وأفضلنا ، وخيرنا بعد النبي. علی اولین ماست وبرترین ماست وبهترین ماست بعد از پیامبر.»[7]
و روایت امام صادق علیه السلام:« اعلم أن أمير المؤمنين أفضل عند الله من الأئمة كلهم ، وله ثواب أعمالهم ، وعلى قدر أعمالهم فضلوا. بدان که امیرالمومنین نزد خدا از همه ائمه برتر است وثواب اعمال آنها، برای او نیز هست وائمه به مقدار اعمالشان، بر هم برتری میابند.»[8]
پیامبر مکرم اسلام نیز به امیرالمومنین علیه السلام فرمودند:« خداوند بر اهل زمین اطلاع پیدا کرد ومن را انتخاب کرد ودوباره اطلاع پیدا کرد وتورا بعد از من انتخاب کرد. وبه همین دلیل تو بعد از من، حاکم بر امت هستی وبعد از ما کسی مثل ما نیست.»[9]
روایاتی نیز بر برتر بودن امام حسن وامام حسین علیهما السلام دلات دارند. مانند روایت:
روایت امام رضا از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله:« الحسن والحسين خير أهل الأرض بعدي ، وبعد أبيهما. امام حسن وامام حسین، بهترین اهل زمین هستند بعد از من، وبعد از پدرشان.»[10]
وروایت امام صادق علیه السلام از پیامبر صلی الله علیه وآله:« الحسن والحسين سيدا شباب أهل الجنة ، وأبوهما خير منهما. حسن وحسین دو سید جوانان اهل بهشت هستند وپدرشان از آندو برتر است.»[11]
اما در مقابل، برخی از روایات بر مساوی بودن امامان وعدم برتری آنها دلالت دارند.
از امام صادق علیه السلام نقل شده است:« نحن في الأمر والنهي ، والحلال والحرام ، نجري مجرى واحد. ما اهل بیت در امر و نهی و حلال وحرام، مانند هم هستیم.»[12]
زید شحام از امام صادق علیه السلام میپرسد که امام حسن برتر است یا امام حسین ؟ حضرت فرمودند:« ان فضل أولنا يلحق بفضل آخرنا وفضل آخرنا يلحق بفضل أولنا وكل له فضل. فضل اول ما به فضل آخر ما وفضل آخر ما به فضل اول ما ملحق است وهر کدام از ما فضل وبرتری خود را داریم. زید میگوید بیشتر برای من توضیح دهید. حضرت میفرمایند: خلقنا واحد وعلمنا واحد وفضلنا واحد وكلنا واحد عند الله تعالى. خلقت ما یکی است و علم ما یکی است و فضل و برتری ما نیز یکی است وهمه ما نزد خدا یکسانیم.»[13]
پیامبر صلی الله علیه وآله در روایتی به امام حسین علیه السلام میفرمایند:« اختار من صلبك ياحسين تسعة أئمة تاسعهم قائمهم وكلهم في الفضل والمنزلة سواء عند الله تعالى. خدا از صلب تو ای حسین، نه امام را انتخاب کرد که نهمین آنها قائم است وهمه آنها در فضیلت و منزلت نزد خداوند، یکسانند»[14]
گفته شده است که مراد از برتری بعضی از ائمه بر بعض دیگر این است که در زمان امامت هر امام، آن امام از بقیه برتر است. زیرا امامت او در آن زمان به فعلیت رسیده است واو امام بر همه است. به همین دلیل از بقیه امامان نیز برتر خواهد بود.
اما اگر کمی در روایات دال بر برتری دقت کنیم متوجه میشویم که در این راویات، این معنا آمده که امیرالمومنین علیه السلام یا امام حسن یا امام حسین یا امام مهدی علیهم السلام در هر حال از بقیه امامان برتر هستند.
و روایاتی که تساوی امامان را بیان میکنند، تساوی آنها در ابلاغ احکام الهی وامام بودن وعلمی که از جانب خداوند متعال به آنها رسیده است را بیان میکند.
پس آن جمع صحیحی که از روایات به دست می آید این است که بعد از پیامبر مکرم اسلام صلی الله علیه وآله وسلم، امیرالمومنین علیه السلام از بقیه امامان برتر هستند. سپس امام حسن و امام حسین علیهما السلام برتر هستند. زیرا در روایات ایشان آمده که بعد از امیرالمومنین علیه السلام، ایندو امام برتر هستند. سپس حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از بقیه امامان برتر هستند. زیرا در روایات برتری امام زمان، تصریح شده است که ایشان از بین نه امام از نسل امام حسین علیه السلام برتر هستند.
این اعتقاد را برخی از علما ومتکلمان شیعه نیز قبول کرده اند. مانند علامه مجلسی که میفرمایند:« وإن أفضل الأئمة بعد أمير المؤمنين عليه السلام ولده الحسن ثم الحسين وأفضل الباقين بعد الحسين إمام الزمان المهدي صلى الله عليه وآله ثم بقية الأئمة من بعده على ما جاء به الأثر وثبت في النظر وإنه لا يتم الايمان إلا بموالاة أولياء الله ومعاداة أعدائه. افضل ائمه امیرالمومنین است وبعد ایشان امام حسن وامام حسین علیهما السلام هستند وبعد ایشان، امام زمان است وبعد از ایشان بقیه ائمه هستند.»[15]
مرحوم کراجکی نیز فرموده اند:« ويجب أن يعتقد أنّ أفضل الأئمة أمير المؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام … وأنّ أفضل الأئمة بعد أمير المؤمنين ولده الحسن ثم الحسين وأفضل الباقين بعد الحسين إمام الزمان المهدي صلى الله عليه وآله ثم بقية الأئمة بعده على ما جاء به الأثر وثبت في النظر. باید اعتقاد داشته باشیم که افضل ائمه امیرالمومنین است وبعد ایشان امام حسن وامام حسین علیهما السلام هستند وبعد ایشان، امام زمان است وبعد از ایشان بقیه ائمه هستند.»
با بررسی روایات مختلف در مورد برتری امامان، به این نتیجه می‌رسیم که:
تفاوت در مراتب: بین امامان معصوم، تفاوت‌هایی در مراتب و ویژگی‌ها وجود دارد. این تفاوت‌ها ناشی از تفاوت در مأموریت‌ها و شرایط زمانی هر یک از امامان است.
برتری امام زمان (عج): بسیاری از روایات به صراحت بر برتری امام زمان (عج) نسبت به سایر امامان اشاره دارند و ایشان را به عنوان قائم و بهترین آنها معرفی میکنند.
برتری امیرالمؤمنین (ع) و امامان حسن و حسین (ع): روایات دیگری نیز بر برتری امیرالمؤمنین (ع) و سپس امامان حسن و حسین (ع) تأکید دارند.
تساوی در بعضی موارد: در برخی روایات نیز بر تساوی امامان در برخی موارد مانند علم و عصمت تأکید شده است.
جمع‌بندی روایات:
با توجه به مجموع روایات، می‌توان نتیجه گرفت که:
امیرالمؤمنین (ع) به عنوان اولین امام و وصی پیامبر (ص) دارای بالاترین مقام است.
امام حسن و امام حسین (ع) به عنوان فرزندان پیامبر (ص) و ائمه معصوم، مقام بسیار والایی دارند.
امام زمان (عج) به عنوان آخرین امام و قائم آل محمد (ص) دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است و بر سایر امامان برتری دارد.
سایر امامان نیز هر یک دارای مقام و منزلت والایی هستند و در ابلاغ دین و هدایت مردم نقش مهمی داشته‌اند.
نکته مهم:
این برتری‌ها به معنای کم اهمیت بودن امامان دیگر نیست. همه امامان معصوم، عصمت و مقام الهی دارند و برای شیعیان قابل احترام‌اند.
برتری امام زمان (عج) به دلیل مأموریت خاص ایشان در آخر الزمان و ویژگی‌های منحصر به فردی است که خداوند به ایشان عطا کرده است.
در نهایت:
با توجه به آنچه گفته شد، اعتقاد به برتری امام زمان (عج) بر سایر امامان، بر اساس روایات معتبر شیعه، قابل توجیه است. البته این برتری به معنای نفی مقام و منزلت سایر امامان نیست، بلکه بیانگر جایگاه ویژه و نقش مهم امام زمان (عج) در تاریخ اسلام و بشریت است.
[1] سوره اسراء، آیه 21
[2] سوره بقره، آیه 253
[3] الغیبة نعمانی، ص67، ح7
[4] دلائل الإمامة، ص453، ح431
[5] بحار الانوار، ج36، ص372
[6] بحار الانوار، ج39، ص91
[7] بحار الانوار، ج39، ص91
[8] بحار الانوار، ج39، ص92
[9] بحار الانوار، ج39، ص91
[10] بحار الانوار، ج39، ص91
[11] بحار الانوار، ج39، ص90
[12] بحار الانوار، ج39، ص92
[13] بحار الانوار، ج25، ص363
[14] بحار الانوار، ج25، ص356
[15] بحار الانوار، ج25، ص362
