شناخت امام زمان یکی از مهمترین مسائل بحث امامت در علم کلام است. در این مساله از ابعاد مختلف معرفت امام معصوم بحث میشود.
معرفت در لغت اخص از علم است زیرا معرفت یعنی علم به چیزی به نحو تفصیلی که باعث تمییز وجدا شدن آن شئ از دیگری میشود. (الفروق اللغویة، ص 72)
در اصطلاح علم کلام، معرفت امام به معنای اعتقاد به امامت 12 امام معصوم است.( باب حادی عشر، ص73)
وجود امام در هر عصری ضروری است وهیچ زمانی وجود ندارد که در آن امام معصومی وجود نداشته باشد. زیرا در روایتی از امام باقر علیه السلام آمده (لا تبقى الارض بغير إمام ظاهر أو باطن) زمین بدون امام، ظاهر باشد یا مخفی، باقی نمی ماند.( علل الشرایع، ج 1، ص197) علاوه بر اینکه ادله عقلی نیز برای ضرورت وجود امام معصوم گفته شده است.
معرفت امام بر هر مسلمانی واجب است. هدف از ارسال انبیاء، هدایت بشر است. وامامان که جانشینان انبیاء هستند نیز ادامه دهنده این هدف هستند.
این هدف محقق نمیشود مگر با اینکه امامان را بشناسیم تا با شناخت مقامات او، به این یقین برسیم که تبعیت از ایشان واجب است وبا تبعیت از ایشان، به هدایت وسعادت دنیوی واخروی برسیم. (الالهیات علی هدی الکتاب والسنة والعقل، ج4، ص37)
برای مطالعه بیشتر به مقالات زیر رجوع کنید:
از نگاه قرآن و احاديث صحيحى كه از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و اهل بيت او به ما رسيده است، بهره‌مند ساختن انسان در همه اعصار از راه‌نما، سنّت خداوند متعال است و زمين، هيچ گاه از راه‌نمايى كه بتواند راه درست زندگى را به مردم نشان دهد، خالى نبوده و نخواهد بود. راه‌نمايان الهى پس از پيامبر خاتم صلى الله عليه و آله تا دامنه قيامت، اهل بيت آن بزرگوارند. راه‌نماى الهى در برخى از مقاطع تاريخ، بنا بر مصالحى ممكن است از ديدِ مردم غايب گردد. در اين صورت، هر چند جامعه از بخشى از منافع وجود امام، محروم است، ليكن از بركات تكوينىِ وى، تا هنگام ظهور برخوردار خواهد بود.
با توجه به روایات متعدد و دلایل عقلی و نقلی که در این مقاله بیان شد، روشن گردید که شناخت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بر هر فردی در هر زمانی واجب است.
این شناخت تنها به امامی تعلق دارد که از طرف خداوند و از اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله تعیین شده است.
عدم شناخت امام، پیامدهای سنگینی همچون عدم پذیرش اعمال و مرگ بر حالت جاهلیت را به همراه دارد، در حالی که شناخت امام زمان سبب دستیابی به فضایل بزرگی مانند چشیدن شیرینی ایمان و مصونیت از فتنه‌های آخرالزمان می‌گردد.
شناخت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) یکی از واجبات دینی برای شیعیان است و میزان و عمق این شناخت دارای اهمیت بسیاری است. طبق آنچه در روایات و کتب فقهی آمده است، شناخت امام به معنای آگاهی از وجود، مقام، صفات و وظایف ایشان است.
محدوده شناخت واجب:
عواقب عدم شناخت یا انکار امام:
روایات متعددی بر عواقب وخیم انکار امام و عدم شناخت ایشان تأکید دارند. از جمله این عواقب می‌توان به محرومیت از رحمت الهی، عدم نجات در قیامت و قرار گرفتن در زمره گمراهان اشاره کرد.
شناخت امام زمان (عج) یکی از واجبات دینی برای شیعیان است. با این حال، میزان این شناخت و عمق آن، برای هر فرد متفاوت بوده و به توانایی‌ها و شرایط فردی بستگی دارد. خداوند متعال از بندگان خود، تنها به اندازه‌ی توانایی‌هایشان می‌خواهد. بنابراین، اگر فردی به دلایلی نتواند به شناخت کامل از امام زمان (عج) دست یابد، مکلف است تا آنجا که توان دارد، به دنبال شناخت ایشان باشد.
وظایف فردی در این زمینه عبارتند از:
تلاش برای شناخت: هر فرد باید با استفاده از منابع معتبر و تلاش شخصی، به دنبال افزایش شناخت خود نسبت به امام زمان (عج) باشد.
اعتقاد اجمالی: در صورت عدم توانایی در شناخت کامل، اعتقاد اجمالی به امام زمان (عج) و ویژگی‌های ایشان کفایت می‌کند.
عمل به احکام دین: پیروی از احکام دین و عمل به دستورات ائمه معصومین (ع) از جمله وظایف مهم هر فرد در زمان غیبت است.
در نهایت، مهمترین نکته این است که داشتن نیت پاک و تلاش صادقانه برای شناخت امام زمان (عج)، از هر چیزی ارزشمندتر است. خداوند متعال به بندگان خود رحیم است و به تلاش‌های آنان پاداش خواهد داد.
روایت شریف «مَن ماتَ وَ لَمْ یعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِيَّةً» بر ضرورت شناخت امام زمان (عج) تأکید فراوانی دارد. این حدیث که در منابع شیعه و سنی آمده است، به وضوح بیان می‌کند که عدم شناخت امام، فرد را به مرگ جاهلیت محکوم می‌کند.
معنای دقیق مرگ جاهلیت در این روایت:
گمراهی: مرگ جاهلیت به معنای مرگ در حالی است که فرد از مسیر حق منحرف شده و در گمراهی به سر می‌برد.
کفر جهلی: در مواردی که فرد به دلیل جهل، امام را انکار کند، مرگ او به عنوان مرگ کفر تلقی میشود.
شناخت امام زمان (عج) یکی از مهمترین باورهای شیعیان است و از طریق منابع مختلفی همچون قرآن، روایات، ادعیه و زیارات، و همچنین مطالعه سیره عملی ایشان قابل دستیابی است.
امامت در مکتب شیعه، یک مقام پادشاهی موروثی نیست. امامان شیعه بر خلاف پادشاهان دیگر، مانند امویان، عباسیان و فاطمیان، تاج و تخت خود را به ارث نبرده‌اند. آن‌ها به دلیل ویژگی‌های خاصی که داشتند، از جمله دانش بسیار، تقوا و ارتباط قوی با مردم، به عنوان رهبر انتخاب می‌شدند.
در نامه امام زمان (عج) به شیعیان، به مسئله الگو قرار دادن حضرت زهرا (س) اشاره شده است. این پژوهش تلاش کرد تا با بررسی معنای اسوه و تطبیق آن بر زندگی حضرت زهرا (س) و امام زمان (عج)، به درک عمیق‌تری از این موضوع دست یابد.
برتری امام زمان (عج): بسیاری از روایات به صراحت بر برتری امام زمان (عج) نسبت به سایر امامان اشاره دارند و ایشان را به عنوان قائم و بهترین آن‌ها معرفی می‌کنند.
