امام در مذهب شیعه ، برخلاف دیگر مذاهب موجود در اسلام ، از جانب خود پیغمبر(صلی الله علیه وآله) در زمان ایشان مشخص شده و حتی به اسامی تک تک آنها و نسبت دقیق آنها با پیغمبر تصریح شده است.
این مساله علاوه بر اعجازی که دارد علیرغم فراز و نشیب های موجود در زمان های مختلف و پر فراز و نشیب امامت ، تکلیف را برای مردم و همگان روشن می کند.
اما با وجود این مساله ، می توان گفت امامتِ هر امامی از امامان با یک نوع از انواع امتحان های الهی روبرو بوده است. به طور مثال ، یکی از امتحان های موجود در امامت امام هشتم(علیه السلام) ، تولد دیر هنگام امام جواد (علیه السلام) است که البته بعد از گذران مدتی ، برای همگان روشن شد که ایشان تنها فرزند امام است و البته حقیقتا شایستگی امامت را دارد.
یکی از امتحان های دوران امامت امام دوازدهم که به نوعی ، از سخت ترین دوران ها برای شیعیان بوده و هست ، مساله ی غیبت ایشان است.
اتفاقی که شاید به سبب زندانی شدن امامان گذشته برای شیعه ، به نوعی تجربه شده بود اما با این وجود ، تصور انقطاع کلی از امام و همین طور، کنار آمدن با این قضیه بسیار مشکل می نمود.
بعد از زمان غیبت صغری، دوران دیگری است که ارتباط ظاهری امام با مردم به صورت کلی قطع می شود. به این دوران غیبت کبری می گویند.
دیگر از وجود نائبی خاص و تعیین شده از جانب اوهم خبری در میان نیست ، شرایطی بسیار بغرنج را برای شیعه به تصویر می کشد که اضطراب و دلهره ی آنها در ابتدای این دوره در تاریخ و روایات مشهود است.
اما رهنمود های دقیق امام عصر و ائمه ی قبل از ایشان ( علیهم السلام) ، شیعه را از تحیر و سردرگمی بدر آورد.
آگاهی از ظرائف موجود در عصر غیبت صغری مثل شناخت نواب خاص ، خصوصیاتشان و کیفیت اعتماد مردم به ایشان ، همچنین وظائف مردم در زمانه ی غیبت کبری ، خصوصیات و فضائل شیعیان این عصر و روایات اخبار دهنده از وقوع اتفاقات در این زمان ، برای ما که در این عصر زندگی می کنیم ضروری است.
برای مطالعه بیشتر در مورد غیبت کبری مقالات زیر را مطالعه کنید:
قبل از هرچیزی باید برای ما روشن شود؛ چرا خداوند راهنمای خود را از چشمان ظاهری مردم پنهان کرده؟
بعد از آن باید بدانیم امامی که غائب است؛ چه فایده هایی برای شیعیان و جهانیان خواهد داشت؟
بعد از روشنگری در مورد این موارد به 2 برهه از غیبت که صغری و کبری باشد می پردازیم.
برای مطالعه بیشتر در مورد غیبت و فایده امام غائب مقالات زیر را مطالعه نمایید:
امام صادق علیه السلام میفرمایند: إنَّ وَجهَ الحِكمَةِ فى ذلِكَ لا يَنكَشِفُ إلّابَعدَ ظُهورِهِ، كَما لا يَنكَشِفُ وَجهُ الحِكمَةِ لِما أتاهُ الخِضرُ عليه السلام مِن خَرقِ السَّفينَةِ، وَ قَتلِ الغُلامِ، وَ إقامَةِ الجِدارِ لِموسى عليه السلام إلّا وَقتَ افتِراقِهِما.
حكمت اين كار، جز پس از ظهورش، آشكار نمى‌شود، همان گونه كه حكمت سوراخ كردن كشتى و كشتن جوان و بنا كردن ديوار از سوى خضر عليه السلام براى موسى، تا هنگام جدايى‌شان، آشكار نشد.
بخش مهمّى از پيشگويى‌هاى امامان (عليهم السلام)، براى آماده‌سازى جهت رويارويى با پيشامدهاى سخت روزگار غيبت است و بخش مهمّى از تمهيدات، به اين دلیل بوده كه شيعه در دوران غيبت، گمراه نشود و امامت را از ياد نبرد.
وقتی امام در بین مردم نباشند و مردم ایشان را به ظاهر نبینند ونتوانند در امور مختلف خود به ایشان رجوع کنند واز ایشان سوال بپرسند وبرای حل اختلافات نزد ایشان بروند، پس ایشان چه فایده ای برای ما دارند؟
صغری در عربی به معنای کوتاه و کوچک می باشد.
دوران غیبت صغری زمانی است که شیعه امام خود را نمی بیند اما با افرادی ارتباط دارد که آنها مستقیما از جانب امام تعیین شده اند و با عنوان نواب خاص ، شناخته می شوند ؛ مسائل مردم را با دستورمستقیم امام ، رسیدگی می کنند.
از این جهت که دوران ارتباط با نواب اربعه نسبت به زمان بعد از آن بسیار کوتاه تر است؛ به این برهه از زمان غیبت صغری می گویند.
در این دوران ، ارتباط امام با مردم به نوعی محسوس است ؛ اما با رسیدن نامه ای از جانب امام و اخبار به نزدیک شدن زمان وفات آخرین نائب معین شده (یعنی نائب چهارم) وهمچنین به اتمام رسیدن دوران تعیین نائب ، این زمانه پایان می یابد.
برای مطالعه بیشتر در مورد غیبت صغری و نائبان خاص مقالات زیر را مطالعه نمایید:
در آستانه غیبت صغری در سال ۲۶۰ قمری، جهان اسلام با بحران سیاسی عمیقی روبرو بود. خلافت عباسی در بغداد به دلیل وابستگی به سپاهیان ترک و ضعف پی در پی خلفا، اقتدار مرکزی خود را از دست داده بود و حکومت‌های محلی و نیمه‌مستقل متعددی در اقصی نقاط جهان اسلام—از طاهریان و صفاریان در شرق تا فاطمیان و حمدانیان در غرب—سر برآورده و یکپارچگی سیاسی خلافت را از هم گسسته بودند. در این شرایط پرآشوب، خلفای عباسی با احساس خطر از نفوذ معنوی اهل‌بیت(ع)، فشار و نظارت شدیدی را بر امامان شیعه، امام هادی و امام حسن عسکری(علیهما السلام)، اعمال کردند و آنان را در پایتخت (سامراء) تحت حصر و مراقبت قرار دادند. در پاسخ به این فضای خفقان، امامان شیعه با ایجاد «نهاد وکالت»، شبکه‌ای منسجم از نمایندگان را سازماندهی کردند تا هم ارتباط با پیروان پراکنده در مناطق مختلف را حفظ کنند و هم جامعه شیعه را برای ورود به دوران دشوار غیبت آماده سازند.
غیبت صغری یکی از مهمترین زمان های تاریخ اسلام برای تمامی شیعیان، مخصوصا شیعیانی که در زمان غیبت کبری زندگی میکنند است. زیرا دوران غیبت صغری، حلقه وصل حضور امام و غیبت امام است.
در عصر غیبت امام زمان (عج)، برای رفع سردرگمی و حفظ ارتباط با معارف دین، ائمه اطهار شیعیان را به رجوع به عالمان دین توصیه کردند.
این علما که با اجتهاد، تقوا، و آگاهی از قرآن و روایات اهل بیت تربیت شده‌اند، وظیفه دارند احکام شرعی و مسائل اعتقادی را به مردم بیاموزند و در نبود امام معصوم، حجت او بر مردم باشند.
چنان‌که در روایات متعدد از امامان، رجوع به فقها و راویان حدیث به‌عنوان راهی مشروع و ضروری برای هدایت دینی معرفی شده است.
نهاد وكالت در آغاز، ساختارى ساده و بسيط داشت؛ ولى پس از سال دويست هجرى و بويژه در دوره امام هادى عليه السلام و امام عسكرى عليه السلام، ساختارى منضبط و تشكيلاتى يافت.
امام عليه السلام در رأس هرم قرار داشت و نايب خاص، پس از ايشان قرار مى‌گرفت. در رده بعدى، وكلاى ارشد قرار داشتند كه منطقه بزرگى را (مثل منطقه شمال ايران از رى تا خراسان) تحت پوشش داشتند.
غیبت امام معصوم از چشم های شیعیان وپیروان ایشان، یکی از مهمترین اتفاقاتی است که اتفاق افتاده است. زیرا دیگر ارتباط ظاهری بین امام با شیعیان ومردم قطع شده است.
به همین خاطر یکی از کار هایی که امامان قبل از حضرت صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) انجام میدادند این بود که مردم را برای این غیبت آماده کنند تا مردم در زمان غیبت امام معصوم، گمراه نشوند.
در عصر غیبت امام زمان (عج)، برای رفع سردرگمی و حفظ ارتباط با معارف دین، ائمه اطهار شیعیان را به رجوع به عالمان دین توصیه کردند.
این علما که با اجتهاد، تقوا، و آگاهی از قرآن و روایات اهل بیت تربیت شده‌اند، وظیفه دارند احکام شرعی و مسائل اعتقادی را به مردم بیاموزند و در نبود امام معصوم، حجت او بر مردم باشند.
چنان‌که در روایات متعدد از امامان، رجوع به فقها و راویان حدیث به‌عنوان راهی مشروع و ضروری برای هدایت دینی معرفی شده است.
نهاد وكالت در آغاز، ساختارى ساده و بسيط داشت؛ ولى پس از سال دويست هجرى و بويژه در دوره امام هادى عليه السلام و امام عسكرى عليه السلام، ساختارى منضبط و تشكيلاتى يافت.
امام عليه السلام در رأس هرم قرار داشت و نايب خاص، پس از ايشان قرار مى‌گرفت. در رده بعدى، وكلاى ارشد قرار داشتند كه منطقه بزرگى را (مثل منطقه شمال ايران از رى تا خراسان) تحت پوشش داشتند.
غیبت امام معصوم از چشم های شیعیان وپیروان ایشان، یکی از مهمترین اتفاقاتی است که اتفاق افتاده است. زیرا دیگر ارتباط ظاهری بین امام با شیعیان ومردم قطع شده است.
به همین خاطر یکی از کار هایی که امامان قبل از حضرت صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) انجام میدادند این بود که مردم را برای این غیبت آماده کنند تا مردم در زمان غیبت امام معصوم، گمراه نشوند.
غیبت صغری یکی از مهمترین زمان های تاریخ اسلام برای تمامی شیعیان، مخصوصا شیعیانی که در زمان غیبت کبری زندگی میکنند است. زیرا دوران غیبت صغری، حلقه وصل حضور امام و غیبت امام است.
در آستانه غیبت صغری در سال ۲۶۰ قمری، جهان اسلام با بحران سیاسی عمیقی روبرو بود. خلافت عباسی در بغداد به دلیل وابستگی به سپاهیان ترک و ضعف پی در پی خلفا، اقتدار مرکزی خود را از دست داده بود و حکومت‌های محلی و نیمه‌مستقل متعددی در اقصی نقاط جهان اسلام—از طاهریان و صفاریان در شرق تا فاطمیان و حمدانیان در غرب—سر برآورده و یکپارچگی سیاسی خلافت را از هم گسسته بودند. در این شرایط پرآشوب، خلفای عباسی با احساس خطر از نفوذ معنوی اهل‌بیت(ع)، فشار و نظارت شدیدی را بر امامان شیعه، امام هادی و امام حسن عسکری(علیهما السلام)، اعمال کردند و آنان را در پایتخت (سامراء) تحت حصر و مراقبت قرار دادند. در پاسخ به این فضای خفقان، امامان شیعه با ایجاد «نهاد وکالت»، شبکه‌ای منسجم از نمایندگان را سازماندهی کردند تا هم ارتباط با پیروان پراکنده در مناطق مختلف را حفظ کنند و هم جامعه شیعه را برای ورود به دوران دشوار غیبت آماده سازند.
تعداد روایاتی که از پیامبر مکرم اسلام صلی الله علیه وآله وسلم نقل شده است وبر امامت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف دلالت دارند زیاد هستند. به همین خاطر به ذکر برخی از این روایات بسنده میکنیم.
مجموعه روایات اهل بیت علیهم السلام به روشنی دلالت بر امامت امام زمان (عج) دارد و این مسئله یکی از اصول اعتقادی شیعه است. اعتقاد به امامت امام زمان (عج) نه تنها به زندگی شیعه معنا و جهت می‌دهد، بلکه باعث تقویت امید به آینده و پیروزی حق بر باطل می‌شود.
یکی از مهمترین احادیثی که بر امامت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف دلالت ارد، حدیث لوح است. این حدیث از مهمترین احادیث در بحث امامت است.
